Vështirë se gjen një fshat si Vithkuqi të pasur me natyrë, traditë, kulturë dhe resurse turistike.

Për bukuritë dhe historinë që ka kjo zonë e Korçës, bën që ajo të renditet ndër fshatrat parësor për potencial turistik, duke qendruar përkrah me Voskopojën dhe Dardhën për nga resurset që trashëgon.

I pozicionuar vetëm 20 km larg Korçës në jug-perëndim të saj, është i pasur me një relievi malor dhe me një klimë alpine të përshtatshme për një turizëm gjithëvjetor.

Vithkuqi, Korçë. Foto nga Drejtoria Rajonale e Trashegimisë Kulturore Korçë

Vithkuqi, Korçë. Foto nga Drejtoria Rajonale e Trashegimisë Kulturore Korçë

Historiku dhe zhvillimi i tij

Gjatë shek. XVII-XVIII  Vithkuqi arriti një zhvillim të lartë ekonomik dhe kulturor, që e rëndiste atë krahas qendrave të tjera të dëgjuara si Voskopoja, Nikolica, Shipcka, etj. Dëshmi të këtij zhvillimi janë monumentet që ruhen deri në ditët tona, si edhe të dhënat që dalin nga mbishkrimet dhe kodiket e kishave.

Qyteti ishte i shpërndarë në një terren të thyer e të larmishëm dhe numëronte një numër të madh lagjesh, ndër të cilat përmendim lagjen Grekas,Tataç, Kovaças, etj.

Vithkuqi mbahet mend edhe për numrin e madh të kishave, rreth 14 kisha dhe manastire  të periudhës postbizantine, ndër të cilat më të rëndësishme janë, Kisha e Shën Mëhillit dhe Manastiri i Apostujve Pjetër e Pavel, që ruhen deri në ditët tona. Për shkak të zhvillimit ekonomik si Vithkuqi edhe Voskopoja shpesh kanë vuajtur prej sulmeve të herëpashershëm plackitëse dhe shkatërruese.

Kishat e Vithkuqit

Vithkuqi zë një vend të veçantë në Shqipëri përsa i përket kishave, jo thjesht për nga numri i tyre, por arkitektura e ndërtimit dhe zbukurimet. Mëpërpara kjo zone ka pasur 24 kisha, ndërsa tani ka vetëm 14 të  tilla, gjashtë prej të cilave janë monumente kulture të  kategorisë së parë. Ku përmendim Manastirin e Shën Pjetrit, Kishën Shën Marias, Kishën e Shën Mëhillit apo edhe Kishën e Shën Gjergjit.

Kishat e Vithkuqit të tipit bazilikë janë të pasura me afreske dhe ikonastase të punuar nga mjeshtrat e pikturës ku përmendim vëllezërit Zografi. Ekzistenca e tyre vërteton edhe njëherë rëndësinë historike dhe kulturore të kësaj zone. Një tjetër objekt kulti me interes e kësaj zone është edhe  “Varri i pagëzimit”, sipas gojëdhënës, në këtë varr janë varrosur gjithë pjesëtarët familje vithkuqare. Një prift grek, është bërë shkaktari i një tragjedie në fshat pasi nuk pranoi të pagëzonte në gjuhën shqipe një fëmijë të sapolindur me argumentin se riti i shenjtë mund të bëhej vetëm në gjuhën greke. Foshnja vdiq në derën e kishës nga të ftohtit dhe më pas u shua e gjithë familja e tij nga pikëllimi.

Kisha e Shën Mëhillit, Vithkuq. Foto nga Drejtoria Rajonale e Trashegimisë Kulturore Korçë

Muralet në Kishat e Vithkuqit. Foto nga Drejtoria Rajonale e Trashegimisë Kulturore Korçë

Shkatërrimin përfundimtar Vithkuqi e pësoi në fillim të shek. XIX . Studiuesi Theofan Popa më 1954 ka zbuluar në murin jugor të hajatit të kishës së Shën Mëhillit një shënim të gjatë të lënë nga Dhaskal  Kostandin Cepi, ku përshkruhet Vithkuqi i djegur dhe i shkretuar më 18 korrik 1828. Që nga ajo kohë Vithkuqi e humbi rëndësinë e dikurshme dhe u kthye në një fshat të zakonshëm, thekson profesori Piro Thomo në botimin e tij Kishat Postbizantine në Shqipërinë e Jugut.

Vendi ku lindi autori i abetares së parë shqipe, Naum Veqilharxhi, sot nuk frekuentohet nga shumë turistë, për shkak të mungesës së ambienteve akomoduese, por mbetet një nga fshatrat më mbresëlënëse me një panoramë përrallore.

Përveç kishave në të mund të shijosh gatimet tradicionale korçare, por edhe të eksploroni shtigjet e virgjëra të Vithkuqit, pse jo të takoni edhe vendasit të cilët do ju informojnë më shumë mbi historitë e fshatit

Vithkuqi, Korçë. Foto nga Visit Vithkuqi

Kisha e Shën Pjetrit në Vithkuq. Foto nga DRTKK